Các trung tâm môi giới kỹ sư đi Nhật làm việc mọc lên như nấm sau mưa?

Chỉ trong mấy năm trở lại đây, con số những trung tâm môi giới đưa kỹ sư đi Nhật Bản làm việc đã mọc lên gấp đôi thậm chí gấp 3 những năm trước. Đặc biệt các trung tâm mới giới tập trung nhiều ở khu vực Hà Nội.


Nhật Bản là đất nước phát triển, đứng thứ ba thế giới về quy mô kinh tế và thứ hai thế giới nếu tính trên mức thu nhập bình quân đầu người. Tuy nhiên hiện nay Nhật Bản đang gặp phải thực trạng dân số già, thiếu hụt trầm trọng nguồn lao động trẻ. Khi vẫn muốn duy trì quy mô của nền kinh tế trong khi người lao động trẻ ngày một giảm, dân số mỗi ngày một già hóa, Chính phủ Nhật có những chính sách khá thành công – đó là Chương trình thực tập sinh (TTS) kỹ năng giữa Chính phủ Nhật Bản ký với các nước đang phát triển từ năm 1986 đến giờ.
=> Tìm hiểu chi tiết hơn về chương trình Kỹ sư đi Nhật => TẠI ĐÂY

Chương trình này nhằm bù đắp thiếu hụt nguồn lao động trẻ có kỹ năng cho Nhật Bản, đồng thời giúp ích không nhỏ trong việc chuyển giao kỹ năng và công nghệ cho các nước đang phát triển. Dọn đường cho việc đưa những “đế chế” công nghiệp và doanh nghiệp của cường quốc này đến các nước đang phát triển trong thời gian vừa qua.

Chỉ cần gõ cụm từ "kỹ sư bao đỗ" lên Google tìm kiếm thì có hàng triệu kết quả trả về do các công ty môi giới đăng tải thông tin lên website của họ

Với Việt Nam, Nhật Bản cũng đã rất thành công với chế độ tiếp nhận những TTS có kỹ năng. Mặc dù vẫn có những bất cập, nhưng đó là chương trình được hai Chính phủ ký kết nên vẫn có những chế tài kiểm soát rất chặt chẽ. Nhất là Chính phủ Nhật đã sửa lại Luật Tiếp nhận TTS tháng 11/2017. Tính đến cuối năm 2017, số lượng du học sinh, kỹ thuật viên, TTS kỹ năng Việt Nam tại Nhật là trên 120 ngàn người, đứng đầu trong các nước đang phát triển.

Bên cạnh những thành công đó, Chính phủ Nhật Bản cũng có những chính sách được cho là không thành công như trong vấn đề tiếp nhận du học sinh một cách ồ ạt dẫn đến tỉ lệ tội phạm do người nước ngoài tại Nhật tăng cao trong thời gian gần đây. Năm 2017, Chính phủ Nhật Bản đã siết chặt trong việc cấp visa du học sinh và quản lý giờ làm thêm của du học sinh tại Nhật Bản. Bởi hình thức này danh nghĩa là đi du học, nhưng thực tế du học sinh Việt Nam vào Nhật lại đi làm là chính. Với những trường hợp du học sinh làm quá 28 giờ/tuần, Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản sẽ không gia hạn visa cho các du học sinh này.

Trao đổi với Phóng viên Báo điện tử Xây dựng, lãnh đạo một doanh nghiệp chuyên về các hoạt động xuất khẩu lao động, tư vấn du học cho biết: Những tổ chức môi giới và giới thiệu lao động tại Nhật Bản (Jin Zai Ha Ken) là những người môi giới, giới thiệu các du học sinh này cho các doanh nghiệp thiếu hụt lao động thời gian vừa qua. Trước sự siết chặt quản lý với visa du học sinh, các tổ chức môi giới này đã “tràn” sang Việt Nam kết hợp với các tổ chức, Cty môi giới không được cấp phép của Việt Nam để thực hiện một hình thức môi giới tinh vi khác, tạo ra hàng loạt trung tâm môi giới, đào tạo kỹ sư “bao đỗ”.

Cũng theo lãnh đạo một doanh nghiệp chuyên về các hoạt động xuất khẩu lao động, tư vấn du học cho biết: Các sinh viên dù có bằng cấp phù hợp hay không phù hợp đều được các trung tâm môi giới này “bao đỗ” để đưa sinh viên này sang Nhật, phí thu từ 7000 - 10.000 USD. Số tiền này phía các Cty môi giới Nhật sẽ thu một nửa, còn lại là các Cty môi giới Việt Nam bỏ túi.

Các sinh viên không đúng chuyên ngành sẽ đi Nhật với visa du học tại các trường tiếng Nhật top hai. Thực tế, các sinh viên này sẽ đi làm 28giờ/tuần trong một năm đầu, học phí học tiếng tại các trường này trong một năm sẽ được các Cty môi giới nhân lực cho sinh viên vay và đóng học với hợp đồng ràng buộc khi ra trường phải làm việc cho họ 3 - 5 năm, với mức lương khoảng 800 - 1000 yên/giờ, mức này được coi là khá rẻ so với thực tế.

Ngoài ra, các sinh viên này dù có đủ chuẩn được visa kỹ sư cũng phải làm việc tay chân – đây là việc làm trái pháp luật, nhưng cũng không có cách nào khác là phải làm vì các sinh viên này không thể bỏ, bởi đã ký hợp đồng vay học phí. Thực tế, số tiền vay học phí này chính là số tiền các em đã đóng cho môi giới Việt Nam, nhưng môi giới Việt Nam trả cho phía Nhật. Các kỹ sư này đi làm trả nợ cho chính số tiền của mình đã trả.

Ở một khía cạnh khác cho thấy, các kỹ sư đi theo các Cty, trung tâm môi giới không phép này sẽ bị cắt rất nhiều loại bảo hiểm và khi ốm đau, tai nạn sẽ là người chịu thiệt thòi lớn. Khi xảy ra tranh chấp, tai nạn lao động, cao nhất có thể tử vong, thì người lao động tự chịu hoàn toàn, bởi các sinh viên này chỉ có những thỏa thuận với Cty môi giới và Cty Nhật tiếp nhận, nên những thủ tục xử lý các trường hợp rủi đều đổ lên vai người lao động.

Đã có trường hợp kỹ sư chết tại Nhật mà phải huy động tiền từ cộng đồng người Việt tại Nhật để đưa tro cốt về mà không có Cty bảo hiểm chi trả giống như TTS kỹ năng. Trường hợp này, các sinh viên và gia đình là người thiệt thòi nhất.

Hiện nay, các trung tâm môi giới và các tổ chức môi giới Nhật có rất nhiều hình thức khuyến khích sinh viên và các học sinh tốt nghiệp cấp ba làm bằng cấp giả để đi chương trình này với mức phí rất cao, xấp xỉ 12.000 USD. Điều này sẽ dẫn tới việc phía Nhật Bản sẽ siết lại cách cấp visa cho tất cả người Việt Nam, nếu cơ quan chức năng Việt Nam không có chế tài quản lý các tổ chức môi giới không phép này, điều đó dẫn tới việc gây mất uy tín, làm mất hình ảnh của lao động Việt Nam tại Nhật Bản.

Dù muộn nhưng còn hơn không, đã đến lúc cần có một chế tài quản lý các doanh nghiệp, trung tâm môi giới không phép đang hoạt động tràn lan như hiện nay, để không lãng phí cơ hội vàng cho lao động có tay nghề của Việt Nam sang Nhật Bản thời gian tới.